Στις 17 Φεβρουάριου 1914, πριν από 99χρόνια, ανακηρύχθηκε η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου, προϊόν της μαχητικότητας και της αταλάντευτης προσήλωσης των Βορειοηπειρωτών στην ελληνική τους συνείδηση και στον πόθο τους για ελευθερία. Τρεις μήνες μετά υπεγράφη το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας που παρείχε στη Βόρειο Ήπειρο πλήρη αυτονομία.
Όμως δυο μήνες πριν (17-12-1913), οι Μεγάλες Δυνάμεις Αυστρία, Ιταλία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία και Αγγλία, με επιτροπή που συνέστησαν και εξυπηρετώντας στενά τα συμφέροντά τους παραχώρησαν στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος τις ελληνικές επαρχίες Χιμάρας, Δελβίνου, Αργυροκάστρου, Τεπελενίου, Λιασκοβικίου, Κολώνιας και Κορυτσάς με αμιγείς ελληνικούς πληθυσμούς 240.000 κατοίκων.
Διεπράχθη τότε μέγα έγκλημα κατά της Ελλάδος αφού περιφρονήθηκαν το Διεθνές Δίκαιο και κάθε ηθικός νόμος. Ο Άγγλος δημοσιογράφος Τράπμαν έγραψε τότε ότι ακρωτηριάσθηκε η Ελλάδα με την απόδοση της Βορείου Η πείρου στην Αλβανία, κατά κρίνοντας τον συμπατριώτη του πρόεδρο της επιτροπής σερ Γκραίυ. Η απόφαση κοινοποιήθηκε στην Ελλάδα στις 13-2-1914 με έντονες αποδοκιμασίες και εκδηλώσεις αγανακτήσεως του λαού.
Επαναστατική συνέλευση
Τρεις ημέρες μετά, επαναστατική συνέλευση στο Αργυρόκαστρο ανακήρυξε αυτόνομη πολιτεία τη Βόρειο Ήπειρο, με προσωρινή κυβέρνηση υπό την προεδρία του Γεωργίου Χρηστάκη Ζωγράφου και με υπουργούς τους μητροπολίτες Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα, Κορυτσάς Γερμανό, τους Αλέξ. Καραπάνο, I. Παρμενίδη Γ. Δούμα και τον συνταγματάρχη Δούλη υπουργό Στρατιωτικών, ο οποίος με μεγάλη ταχύτητα οργάνωσε τον Στρατό της Ηπείρου, με αξιωματικούς όπως οι Σπυρομήλιος, Τσόντος, Ζήρας, Καρασεβδάς, Τσιπούρας, Φουρίδης, Μαυροειδής και Καραχρήστος.
Πολλοί εθελοντές έσπευσαν τότε απ' ολη την Ελλάδα και συγκρότησαν επίλεκτες στρατιωτικές μονάδες. Στα ευρωπαϊκά κέντρα το κίνημα της Β. Ηπείρου χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό και οι Βορειοηπειρώτες προήλασαν τότε στην Κολώνια, στο Δέλβινο και έφτασαν μέχρι το Βεράτι. Στην Κορυτσά έγιναν αιματηρές συγκρούσεις και ο παλαιός μακεδονομάχος Γεώργιος Τσόντος κατέλαβε την πόλη με σώμα εθελοντών.
Μπροστά στην κατάσταση αυτή οι Μεγάλες Δυνάμεις ζήτησαν ανακωχή από την προσωρινή κυβέρνηση του Ζωγράφου. Και μετά από διαπραγματεύσεις στην Κέρκυρα, υπεγράφη Πρωτόκολλο στις 17-5-1914 με το οποίο αναγνωρίσθηκε αυτονομία στη Β. Ήπειρο.
Έξι μήνες πριν, στις 20-11-1913 έγινε συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων με πρώτο αγορητή τον Σ. Σίμου, ο οποίος τόνισε: «Και μία ρανίς αίματος αν πρόκειται να μείνει εις τας φλέβας των ανθρώπων εκείνων θα την χύσωσιν υπέρ της ελευθερίας των, υπέρ της πατρίδος των». Στο αυτό πνεύμα μίλησαν και οι Δ. Ράλλης και Γ. Θεοτόκης.
Έγινε επίσης οξύτατη συζήτηση για την παραχώρηση στην Αλβανία και της νησίδος Σάσωνος με την τεράστια στρατηγική σημασία για τον έλεγχο της Αδριατικής που ακολουθούσε πάντα την τύχη των Ιονίων Νήσων. Σήμερα έχει και ΑΟΖ... Τον Οκτώβριο του 1914 οι Μεγάλες Δυνάμεις έδωσαν εντολή στην Ελλάδα να ανακαταλάβει τη Β. Ήπειρο για να εξασφαλίσει την τάξη και τη μεταπολεμική διευθέτηση της καταστάσεως. Όμως δύο χρόνια μετά, τον Σεπτέμβριο του 1916, με αξίωση της Ιταλίας που είχε εν τω μεταξύ καταλάβει τον Αυλώνα και το Δυρράχιο, τα ελληνικά στρατεύματα αποχώρησαν από τη Β. Ήπειρο.
Ο ρόλος της Ιταλίας και της Αλβανίας
ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΗΞΗ του πολέμου, στις 16-7-1919 οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να παραχωρηθεί η Βόρεια Ήπειρος στην Ελλάδα και η Αλβανία υπό ιταλική «εντολή». Οι Αλβανοί επαναστάτησαν, εκδίωξαν τους Ιταλούς και αξίωσαν την παραχώρηση και της βορείου Ηπείρου. Η Ιταλία, που έχασε τον Αυλώνα, θεώρησε ως μη ισχύουσα την προηγούμενη απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων και η πρεσβευτική διάσκεψη αηεφάνθη ότι δεν πρέπει να παραχωρηθεί η Β. Ήπειρος στην Ελλάδα. Ενσωματώθηκε στην Αλβανία, με την κατάργηση μάλιστα και όσων προνομίων είχε κατά την περίοδο της αυτονομίας με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας. (realnews)
